Hayat-ı İlmiye, Edebiye ve İçtimaiye

Geçen hafta Avrupa’da, buhar makinelerini icat eden Vat [James Watt] kadar, şimendiferi ihtira eyleyen Estefanson [George Stephenson] kadar âlem-i medeniyete büyük bir hizmette bulunmuş bir zat, Mösyö Gram [Zénobe Théophile Gramme] vefat etti. Gazetelerin bu kadar şayan-ı dikkat bir zatın vefatına karşı gösterdikleri lakaydiye hayret etmemek kabil değildir. İhtimal ki bizim gazeteler bunu hiç yazmadı bile. Fakat Avrupa ceridelerinin kısm-ı âzamı da buna birkaç satırdan fazla bir şey tahsisini zait gördüler. Çünkü elektriğin ulemaya mahsus darü’l-istihzarlardan harice çıkarak hayat-ı yevmiyemizde istimalini temin eden Mösyö Gram olmuştur. Bu muvaffakiyet ise buhar kuvvetinin keşfinden, şimendiferin ihdasından aşağı telakki edilemez, beşeriyet için bu keşfiyat-ı mühimme kadar nafi ve müsmirdir. Mösyö Gram olmasaydı bugün elektrik galvani ve volta devirlerinden biri bulunduğu hâlde kalacak, sanayide akıllara hayret veren o tatbikat-ı mütenevviası insaniyeti müstefit edemeyecekti.

Filhakika, bugün elektrik ziyasıyla sokakların, binaların, her tarafın tenvir edilebilmesi, şimendiferlerin, tramvayların elektrikle işlemesi, yüzlerce beygir kuvvetine muadil kuvvetlerin bir telgrafname suhuletiyle mahall-i baideye sevk olunabilmesi şerefi büyük bir mektepten, hatta bir iptidai mektebinden bile şehadetname ahzedememiş olan bu hakir adama, Mösyö Gram’a aittir.

(…)