8

Almanya’nın terakkiyat-ı ticariye ve sınaiyesi – İngiliz konsoloslarının raporları – Almanların esbab-ı refaheti – İmparatorluk, teşkilat-ı askeriye, usul-i himaye – Sulh ve serbesti-i mübadele – Terbiyenin tesiri – Fennin temin ettiği menafi – Ticaret mektepleri –Elsine-i ecnebiye – Seyyar ticaret memurları – Almanların münasebat-ı ticariyedeki tarz-ı hareketleri – Mister Coe Çembırleyn [Joseph Chamberlain]– Hayat-ı siyasiyesi – Nutukları – Tabiatı.

İngiltere’nin  her noktasından Almanya’nın rekabet-i ticariye, sınaiye ve sarrafiyesine karşı garaz ve hasetle meşbu bir sesle şikâyetler, telehhüfler yükseliyor; bu sedalar kendi vicdanlarına hitaben: “Almanya Sadova’dan, Sedan’dan, İmparatorluktan evvel sanayi, ticaret, maliye nokta-i nazarından ne hâldeydi?” sualini irat ile şu cevabı ita ediyorlar: “Alat ve edevat-ı hadidiye için fabrikalarımıza, mahsulat-ı mamule için imalathanelerimize, elbise için mensucatımıza, baharat-ı mekulât ve emtia-i ecnebiye için antrepolarımıza, nakliyat ve ticaret için gemilerimize, istikrazat ve muamelat-ı saire-i ticariye ve sarrafiye için banka ve borsalarımıza… Hasıl-ı kelam her şeyde bize muhtaç, bizim müşterimiz, ticarette bizim tâbimizdi. Sadova, Sedan, İmparatorluk onu bu kayıttan kurtardı. Siyaseten en büyük devlet olan Almanya tacir, fabrikacı, sermayedar sıfatıyla da büyük oldu. Bugün muzafferiyetinin semeratını iktitaf ediyor.

(…)