Bu’d ve mesafe – Terakkiyat-ı medeniye ve mesafenin tesiri – Vesait-i nakliye ve vesait-i muhabere – Telgraf, telefon ve telefot – İhtizazat – Ziya ve elektrik – Uzaktan işitmek ve uzaktan görmek – Da-i sirkat – Mesuliyet-i kanuniye – “Kriptomani”nin [Kleptomania] son derecesi – Verem ve emraz-ı sariye – Doktor (Landozi)nin mütalaası – Mavi, yeşil, sarı, kırmızı “Kitab-ı sıhhat”

Dünyada ne garip haller var! Küre-i arzın muhtelif noktalarında mütemekkin olan muhtelif akvam arasında bazen şayan-ı hayret ne vakalar zuhur ediyor.

Garip ve şayan-ı hayret gördüğümüz bu ahval ve vukuat ihtimal asırlardan beri böylece cereyan edip gidiyordu, fakat biz bihaber idik. Dünyayı karış karış gezen, keşfiyat ve tetkikatte bulunan erbab-ı ceht ve ikdam bize bütün akvamı bütün garibeleriyle tanıttı. Dünyanın her tarafını deresiyle, tepesiyle, sekinesiyle nazarımızda izhar etti. Bir zamanlar havsala-i irfana sığmayacak derecede vâsi görünen küre-i arz şimdi bir mahdudiyet içinde kalmıştır.

(…)

-40-

Edvar-ı edebiyat – Kavmiyet-i edebiyat – Tekâmül-i edebî nasıl hasıl olur? – Mecburiyet-i tabiiyet-i iktibas – Bedihiyat-ı tarihiye – Fransa, Almanya, İngiltere, İtalya, Rusya – Edebiyat-ı Osmaniye’nin bugünkü tarz-ı cedidinde fayda mı memul, mazarrat mı melhuzdur?