Serair-i Hüsn ü Ân  

Gözler

Viktor Hugo [Victor Hugo]: “İnsanın gözleri bir penceredir, zihninden gelen geçen fikirler orada görülür” diyor. Bufon da [Georges-Louis Leclerc]: “Göz ziya-yı fikri ve hararet-i hissi alır, akseder” yolunda bir hikmet saçıyor, ilm-i teşrih müntesibini ise gözleri, o kadar sevdiğimiz o güzel  gözleri birtakım âlât-ı ziyaiyeye benzetirler, birtakım adeselerden mürekkeptir, derler. Bu adeseler hariçten gelen şuaları, eşya-yı hakikiyenin hayallerini bir fotoğraf camının üzerinde tersim eder gibi en dâhilde bir tabakanın, bir şebekenin, üzerinde toplarmış ve biz de bu suretle görürmüşüz. 

Hâlbuki her şeyden evvel gözlerde bir güzellik arayanlar ne Viktor Hugo’nun sözlerinden, ne Bufon’nun hikmetinden, ne teşrihkârların hakikatinden hoşlanmazlar. Onlar için nazarın manası, gözün büyüklüğü, rengi rüiyetin keyfiyet ve mahiyetinden elbette daha ziyade haiz-i ehemmiyettir. Mamafih bunlar birbirine o kadar merbuttur ki bir adamın yalnız manzara-i çeşmanına göre hakkında bir hüküm vermek isteyenler mutlaka hepsini birden nazar-ı dikkate alırlar. Oh, itiraza lüzum yok, bunlar bir hakikat olmak üzere söylenmiyor, yalnız tetkik ve müşahedeye müstenit bir netice ki tahallüf etmesi pek muhtemeldir. 

(…)

“Merhum Şerif Bey”

Affetmez bir maraz-ı müthişin tesir-i kahrıyla vefat ederek bugün kendisini sevenleri acı acı ağlatan Şerif herkesçe maruf bir sima değildi. Onu iptida en samimi ehibbası biliyorlar, zekâsına irfanına, terbiyesine ciddi meftuniyetler besliyorlardı. Fakat takdirkârlarının, sena-hanlarının dairesi gittikçe tevessü ederek Şerif namı muktedir, gayur bir gence delalet etmeye başlıyordu. (…)