4
On Dokuzuncu Asır
Birinci Devir
Sent-Böve [Charles Augustin Sainte-Beuve], 1800-1830
Madam de Stael [Madame de Staël] – Şatobiriyan [François-René de Chateaubriand] –
Vilmen [Abel-François Villemain]

Russo’nun [Jean-Jacques Rousseau] felsefesinden istintaç edilmesi mümkün olan nazariyat-ı edebiye tamamıyla nema-yab-i intişar olmak için epeyce zaman beklemek ta on dokuzuncu asrın mebdeini idrak etmek lazım gelmiştir. Bu nazariyat-ı edebiyeyi asl-ı arz ve müdafaa eden Madam de Staël’dır. Edebiyat ve Almanya namındaki iki eserinde mumaileyha bunları pek muşikafane ve muvazzahane-i basit ve tarif ile on dokuzuncu asır tenkidini hemen hemen tesis etmiştir.

Bu eserlerden birincisinin asıl ismi Müessesat-ı İçtimaiye ile Münasebeti Nokta-i Nazarından Edebiyat olup bunda muharririnin ispat etmek istediği şudur: Edebiyat başlı başına bir şey olmayıp birtakım müessirattan tevellüt eder. Bu müessirat din, ahlak ve kavanindir. Ahlak, din, kavanin de bilahare edebiyatın taht-ı tesirindedir. Mumaileyha meşhur edebiyatları tefsir ve teşrih ile birçok misaller getirerek bu nazariyesini muhakeme ve ispat eder.

(…)