[İmza: Diran Çırakyan]

Emile Zola’nın Son Romanı: Fekondite [Fecondite]

“Her fazla adam bir fazla kuvvet, bir fazla ümit demektir.”

Sayfa: 101

Bu bir roman değil, bir cihan; insan içinde kaybolabilir. İnsan bu yedi yüz elli sayfalık romanı okurken kendini o gürültülü Paris’te zannediyor; orada başlıyoruz, muharririn bize tanıttığı aileler arasında, Zola’nın o kendine mahsus kudret-i tasviriyle bizi kaldırıp fırtınaları arasına attığı Paris halkı arasında onlarla birlikte yaşıyoruz. Ne sihr-engiz bir kuvvettir bu ki bizi olduğumuz yerden alarak, bütün buradaki alakalarımızı, rabıtalarımızı, hayatımızı, hüviyetimizi unutturarak bir kalın kitabın sayfaları arasında başka bir hayata, başka bir cihana götürüyor, oraya sokuyor, orada yaşatıyor!

Romanın intişarını haber aldığım zaman hakkında yazılan mütalaaları, sonra kıraattaki zevkime halel gelmesin diye okumadım; zira çok kere, henüz okumadığım bir kitap hakkında yazılmış bazı tetkikattan aldığım fikir ile onu mütalaaya başlamış ve nadim olmuştum. Romanı hülasa etmek lüzumunu hissedince fikrim teşevvüş etmemek için, yine bir şey, hiçbir tenkit okumadım; zaten bundaki fikir o kadar vazıh ki bir çocuk bile hülasa edebilir.

Fakat nasıl? Kitabın sonunda yalnız bir aileden hâsıl olan efrad üç yüze varıyor ve roman yalnız bu aile içinde cereyan etmiyor, daha birçok aileler var, bunların akrabası, evladı, ahfadı var. Beheri yüz yirmi sayfalık altı kitaptan müteşekkil olan bu yedi yüz elli sayfadaki vukuattan hangisini ve nasıl intihap etmeli? Mamafih bize masaldan ziyade muharririn fikri lazımdır ve görüyorum ki yalnız birinci kitap bunu kâfi derecede bize anlatabilecek; bunun için size yalnız kitabı okuyacağım.

Eserin isminden de anlaşılacağı veçhile mesele tevlid-i etfale dairdir. Her zaman şikâyet olunuyor ki bazı memleketlerde tenakus-ı nüfusun birinci sebebi ebeveynin tevlid-i etfalden içtinap ederek muhtelif vasıtalarla bu vazifeyi ihmal etmesi, herkesin çocuk sahibi olmaktan kaçınmasıdır. İşte Zola bu meseleyi alarak kitabında birtakım aileler tertip ediyor, bunların her birini bir sebeple fikr-i tevlidin aleyhinde bulunduruyor. Yalnız Matyo Firuman ailesini o fikre, teksir-i ensal fikrine taraftar bırakıyor.

(…)