Cümle-i asabiye – Akıl ve zeka-yı beşer – İhtiraat ve keşfiyat – Ahval ve vukuat – Hadisat-ı kevniyenin asab-ı beşere tesiri – Cümme-i asabiyenin vukuat-ı cihan üzerine tesiri – Zaaf-ı asap (nörasteni) – Emraz-ı asabiye devri – Asr-ı hazır ve asar-ı sabıka – Hıfz-ı sıhhat bir lazıme-i medeniyettir – Monpeliye [Montpellier] tıp kongresi – Reisin nutku – Emraz ve asap.

Bugün saha-i âlemde vücuda getirilmiş olan bütün asar-ı sınaiye ve medeniye, heyet-i içtimaiyedeki şu ahenk ve insicam, nizamlar, kanunlar, vesait-i medeniyedeki şu tekemmül, ihtiraat ve keşfiyat, şimendiferler, vapurlar, telgraflar, telefonlar hemen hep bir mastardan sudur etmiştir ki o da akl-ı beşerdir. Akl-ı beşerin merkezi ise dimağdır. İnsanın bütün efal ve harekâtını tanzim eden cümle-i asabiyesidir, yani dimağ, muhh-ı şevki ve bütün nevahi-i bedene elektrik telleri gibi dağılmış olan asaptır. Küre-i arzda tarihin ıtlaı yettiği zamandan bu ana kadar vukua gelen ve tarihlerde mukayyet olan bütün hadisat, vukuat, eşref-i mahlukat olan insanların fiil ve hareketi neticesidir. Devr-i vahşetten tedricen çıkarak insanlar bugünkü devre-i medeniyete vasıl olmuşlar, çıplak gezerken, dağlarda bayırlarda yaşarken, mağaralarda yatarken bugün cesim şehirler tesis etmişler, harikalar meydana getirmişler, muntazam bir heyet-i içtimaiyeye vücut vermişlerdir.

(…)